سلطه قمار بر فوتبال؛ آیا زمان محدودیت‌های جدی فرا رسیده است؟
طرفداری | در اوت ۲۰۲۳، در آخر هفته‌ی منتهی به شروع فصل لیگ برتر انگلیس، هواداران فوتبال با ۱۱ هزار پیام مربوط به شرط‌بندی مواجه شدند. مجموع این پیام‌ها، از طریق تلویزیون، رادیو، شبکه‌های اجتماعی، پیراهن‌های تیم‌ها و تبلیغات در استادیوم‌ها به ما نشان می‌دهد که امروزه قرارگیری تحت‌تأثیر تبلیغات شرط‌بندی تا چه اندازه برای هر کسی که فوتبال تماشا می‌کند، اجتناب‌ناپذیر است.
یک سال بعد، در آغاز فصل ۲۵-۲۰۲۴ لیگ برتر، محققان دانشگاهی همان مطالعه‌ی قبلی خود را تکرار کردند. دکتر رافائلو روسی از دانشگاه بریستول، که سرپرست این تحقیق بود، می‌گوید: «ساده‌لوحانه فکر می‌کردیم که این عدد خیلی بیشتر نخواهد شد.» اما او اشتباه می‌کرد. در نخستین هفته‌ی مسابقات لیگ برتر در اوت گذشته، بیش از ۲۹ هزار پیام تبلیغات شرط‌بندی ردوبدل شد.
تنها در مسابقه‌ی وست‌هم مقابل استون ویلا ۶,۵۰۰ پیام شرط‌بندی دیده شد که بیش از ۴,۰۰۰ مورد آن روی تابلوهای تبلیغاتی کنار زمین بود. هر کسی که این مسابقه را به‌طور زنده از تلویزیون تماشا می‌کرد، حتی اگر برای انجام شرط‌بندی زیر سن قانونی قرار داشت، در هر دقیقه از پخش بازی ۳۰ پیام شرط‌بندی می‌دید. سر یین دانکن اسمیت، رئیس گروه پارلمانی مقابله با آسیب‌های مرتبط با قمار، می‌گوید:
این وضعیت از کنترل خارج شده است. از این موضوع خسته شده‌ام. از اینکه قبل و بعد از بازی‌ها با بمباران تبلیغ‌های شرط‌بندی روبه‌رو می‌شویم به ستوه آمده‌ام. شرکت‌های شرط‌بندی در ورزش از همیشه قدرتمندتر شده‌اند. آن‌ها بزرگ‌تر شده‌اند و پول بسیار بیشتری در اختیار دارند.
افزایش تعداد پیام‌های شرط‌بندی درحالی رخ داده که در سال‌های اخیر اقداماتی برای محدود کردن قمار ورزشی انجام شده است. در هر دوره‌ی چهار هفته‌ای سال گذشته، از هر هشت بزرگسال، یک نفر روی ورزش شرط‌بندی کرده، در حالی‌که این رقم در سال ۲۰۲۳ از هر ۱۱ نفر یک نفر بود. مجموع مبالغ شرط‌بندی روی فوتبال بین سال‌های ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۳ با ۷۱ درصد افزایش، از ۵.۸ میلیارد پوند به ۹.۶ میلیارد پوند رسیده است. بخش عمده‌ای از این مبالغ به‌صورت آنلاین و اغلب توسط افرادی که به‌تنهایی در خانه هستند، شرط‌بندی می‌شود.
کمیسیون قمار بریتانیا گزارش داده که ۱.۵ میلیون نفر، معادل ۲.۵ درصد از جمعیت بزرگسال، «مشکل قمار» را تجربه می‌کنند. تخمین زده می‌شود که قماربازی با حدود ۴۰۰ خودکشی در سال ارتباط داشته باشد. همچنین این پدیده با ورشکستگی، فروپاشی روابط خانوادگی و خشونت خانگی در ارتباط است.
در حالی که به‌دلیل تفاوت در نحوه‌ی گزارش داده‌ها، مقایسه‌ی مستقیم بین کشورها دشوار است، رافائلو روسی می‌گوید که بریتانیا «یکی از برجسته‌ترین و فراگیرترین فرهنگ‌های قمار ورزشی در جهان» را دارد. عدم وجود مقررات محدودکننده، «بهشت شرکت‌های شرط‌بندی» است، دانکن اسمیت می‌گوید:
بریتانیا تقریباً در تمام دنیای آزاد یک استثنا محسوب می‌شود.
بریتانیا معمولاً تکنیک‌های تبلیغاتی را از ایالات متحده وارد می‌کند. بااین‌حال، موفقیت بنگاه‌های شرط‌بندی بریتانیایی به‌قدری بوده که پس از قانونی شدن قمار در آمریکا توسط دیوان عالی در سال ۲۰۱۸، شرکت‌های آمریکایی شروع به تقلید از مدل بریتانیایی کرده‌اند.
آسیب‌پذیرترین گروه سنی: افراد ۱۸ تا ۲۴ ساله
طبق آخرین بررسی‌ها، میزان هزینه‌ی سالانه‌ی شرکت‌های شرط‌بندی برای بازاریابی، چیزی حدود ۱.۵ میلیارد پوند بوده؛ اما کارشناسان داخلی معتقدند که این رقم در حال حاضر به‌طور قابل‌توجهی افزایش یافته است. دلیل تبلیغات گسترده‌ی شرکت‌های قمار ساده است: این روش مؤثر است. ۳۴ درصد از قماربازان بریتانیایی می‌گویند تحت تأثیر تبلیغات قرار گرفته‌اند و ۱۵ درصد گفته‌اند که تبلیغات باعث شده به شرط‌بندی برگردند.
تبلیغات به‌ویژه در مورد هدف قرار دادن جوانان بسیار مؤثر است. این گروه سنی به‌طور خاص در مقابل بازاریابی دیجیتالی شرکت‌های قمار آسیب‌پذیر است. استفاده از شبکه‌های اجتماعی و اعلان‌های تلفن همراه برای تشویق کاربران به شرط‌بندی زنده روی مسابقات از مهم‌ترین حربه‌هایی است که بنگاه‌های شرط‌بندی استفاده می‌کنند. احتمال شرط‌بندی ۵۰۰ پوندی افراد ۱۸ تا ۲۴ ساله در هر ماه، ۲.۵ برابر بیش از مجموع جمعیت است.
امروزه شرط‌بندی بسیار آسان شده و از طریق تبلیغات گسترده در فضاهای مختلف، به امری عادی تبدیل شده است. مردان ۱۸ تا ۲۴ ساله بیش از سایر گروه‌های سنی و جنسی در خطر اعتیاد به قمار قرار دارند. فیلیپ نیوول از دانشگاه بریستول می‌گوید:
جوانان ممکن است با توهم مهارت به‌سمت شرط‌بندی ورزشی کشیده شوند، جایی‌که تصور می‌کنند دانش آن‌ها درباره‌ی ورزش می‌تواند به آن‌ها در شکست دادن ضرایب کمک کند.
تحقیقات او نشان داده که هرچه فرد زودتر در زندگی به شرط‌بندی روی بیاورد، احتمال بیشتری دارد که در آینده به آن معتاد شود. کل صنعت قمار وابسته به گروه کوچکی از افراد است که شرط‌بندی بسیار زیادی می‌کنند: ۸۶ درصد از سود ناخالص آنلاین از شرط‌بندی توسط تنها پنج درصد از مشتریان تأمین می‌شود.
متداول‌ترین گروه سنی که افراد در آن یک حساب آنلاین قمار ایجاد می‌کنند، ۱۸ سالگی است، یعنی اولین سالی که به‌طور قانونی اجازه‌ی انجام این کار را پیدا می‌کنند. به گفته‌ی روسی، تبلیغات باعث می‌شود که کودکان شرط‌بندی را به‌عنوان یک فعالیت بی‌ضرر و سرگرم‌کننده تصور کنند. در واقع، هزاران کودک راه‌هایی برای شرط‌بندی منظم پیدا می‌کنند: ۳۰,۰۰۰ قمارباز مشکل‌دار در سنین ۱۱ تا ۱۶ سالگی وجود دارند (در تمام زمینه‌ها، نه فقط ورزش) و تخمین زده می‌شود که ۸۰,۰۰۰ نفر دیگر در معرض خطر قماربازی باشند. عواقب این مسئله می‌تواند فاجعه‌بار باشد. طبق گزارش کمیسیون قمار، از هر ۱۰ مردی که در ۱۲ ماه گذشته شرط‌بندی کرده، یک نفر گفته که به دلیل قمار، به خودکشی فکر کرده است.
تبلیغات شرط‌بندی مجاز است، اما تبلیغ غلات شیرین ممنوع است؟
برای هواداران امروزی فوتبال، تبلیغات شرط‌بندی به اندازه‌ی حضور گری نویل در اسکای اسپورتس عادی شده است. بااین‌حال، کنترل قمار بر این ورزش پدیده‌ای نسبتاً جدید محسوب می‌شود. در سال ۲۰۰۲، شرکت بت‌فِر (Betfair) اولین شرکت شرط‌بندی بود که حامی مالی یک تیم لیگ برتری شد و با باشگاه فولام قرارداد همکاری امضا کرد. این فصل، ۱۱ باشگاه لیگ برتری اسپانسرهای شرط‌بندی دارند و ۹ تیم دیگر نیز همگی شرکایی رسمی در حوزه‌ی شرط‌بندی دارند.
قانون شرط‌بندی سال ۲۰۰۵ نقش مهمی در رشد صنعت قمار داشت. این قانون مقررات مربوط به شرط‌بندی را تسهیل کرد و به‌جای آنکه آن را یک آسیب اجتماعی بداند که نیاز به محدود شدن دارد، آن را بیشتر شبیه به یک کسب‌وکار معمولی دید که اشتغال‌زایی و ایجاد مالیات می‌کند. دیوید فارست از دانشگاه لیورپول توضیح می‌دهد که این رویکرد به قماربازان آزادی عمل بیشتری داد و در نتیجه، شرکت‌های شرط‌بندی را مجبور کرد تا برای ارائه‌ی ضرایب بهتر رقابتی‌تر شوند.
این قانون باعث شد که رابطه‌ی فوتبال و قمار عمیق‌تر شود. تنها چند سال پیش از آن، مشتریان نمی‌توانستند روی یک نتیجه‌ی تکی در یک مسابقه شرط‌بندی کنند و فقط امکان شرط‌بندی روی چند بازی به‌صورت همزمان وجود داشت. درحالی‌که پیش از این، اسب‌دوانی محبوب‌ترین ورزش برای شرط‌بندی بود، حالا فوتبال بدون رقیب، پرطرفدارترین ورزش در این حوزه است.
تناقض موجود در رشد تبلیغات قمار
رشد تبلیغات شرط‌بندی یک تناقض اساسی دارد. قمار به‌نوعی جای خالی سایر موارد ممنوعه را پر کرده است: تنباکو و الکل دیگر اجازه‌ی تبلیغات در ورزش را ندارند. حتی غلات شیرین صبحانه به‌دلیل حفظ سلامت کودکان دیگر نمی‌توانند در ورزش تبلیغ شوند، اما شرکت‌های شرط‌بندی همچنان از چنین قوانینی مستثنی هستند.
در حالی که شرکت‌های شرط‌بندی به فناوری‌های جدید روی آورده‌اند، قانون‌گذاران واکنش ضعیفی به آن نشان داده‌اند. در ژوئیه گذشته، نهادهایی از جمله اتحادیه‌ی فوتبال انگلیس و لیگ برتر، یک کد داوطلبانه را برای همکاری با شرکت‌های شرط‌بندی معرفی کردند. این اقدامات برای اطمینان حاصل کردن از «پیام‌های تبلیغاتی متوازن» و کاهش تبلیغات برای کودکان و افراد در معرض خطر بود. بااین‌حال، تعداد پیام‌های شرط‌بندی لیگ برتر بین سال‌های ۲۰۲۳ تا ۲۰۲۴، حدود ۱۶۵ درصد افزایش یافته است.
باشگاه‌های لیگ برتری از آغاز فصل ۲۷-۲۰۲۶ دیگر اجازه نخواهند داشت تبلیغات شرط‌بندی را روی پیراهن‌های خود نمایش دهند. اما تأثیر این تغییر محدود خواهد بود. از سال ۲۰۱۰، هیچ‌یک از باشگاه‌های «بیگ سیکس» ظاهراً به‌دلیل ضربه نخوردن به برند خود، اسپانسر شرط‌بندی روی پیراهنهایشان نداشته‌اند. فقط هشت درصد از کل پیام‌های شرط‌بندی هفته‌ی اول لیگ برتر این فصل مربوط به تبلیغات روی پیراهن بود.
روسی معتقد است: «خودتنظیمی در این صنعت، عمدتاً بی‌اثر بوده است.» در برخی موارد، حتی باشگاه‌های فوتبال به قوانینی که خودشان در تنظیم آن نقش داشته‌اند، پایبند نبوده‌اند. در سپتامبر گذشته، یک تحقیق نشان داد که نیمی از باشگاه‌های لیگ برتر، لوگوی شرکت‌های شرط‌بندی را در صفحات فروشگاه‌های آنلاین خود، که برای کودکان طراحی شده یا مورد استفاده‌ی آن‌ها بوده، نمایش داده‌اند. اقدامی که به‌طور مستقیم ناقض کد داوطلبانه‌ی خودشان است.
دو راهی محدود کردن قمار و سود مالی
برای آینده‌ی فوتبال، کاهش تبلیغ‌های قمار چالشی جدی محسوب می‌شود. در این فصل، باشگاه‌های لیگ برتری بیش از ۵۰۰ میلیون پوند از طریق قراردادهای اسپانسری با شرکت‌های شرط‌بندی دریافت خواهند کرد. برای باشگاه‌های دسته‌های پایین‌تر، که گزینه‌های کمتری به‌عنوان حامی مالی دارند، پول حاصل از بنگاه‌های شرط‌بندی حتی ضروری‌تر است. باشگاه‌های دسته‌های پایین‌تر هنوز موافقت نکرده‌اند که تبلیغات شرط‌بندی را از روی پیراهنهایشان حذف کنند. تا سال ۲۰۲۳، برخی از باشگاه‌های دسته‌های پایین‌تر که هنوز با اسکای‌بت (Sky Bet) قرارداد اسپانسری دارند از ضررهای شرط‌بندی هواداران خود، به‌عنوان بخشی از یک قرارداد همکاری، سهمی دریافت می‌کردند.
شرط‌بندی، تماشای فوتبال را افزایش داده است
علاوه‌بر درآمد مستقیم، شرط‌بندی باعث افزایش تعامل هواداران با فوتبال می‌شود. طبق تحقیقات آکادمیک استیون شاپیرو، هوادارانی که شرط‌بندی می‌کنند، حتی اگر تیم موردعلاقه‌ی خودشان در آن مسابقه حضور نداشته باشد تمایل بیشتری به تماشای بازی‌ها پیدا می‌کنند. افزایش تعداد بینندگان، به‌نوبه‌ی خود، ارزش حق پخش تلویزیونی را بالا می‌برد. از زمان تعدیل قوانین قمار در آمریکا در سال ۲۰۱۸، میزان تماشای ورزش در این کشور افزایش یافته است.
این موضوع نشان‌دهنده نفوذ صنعت شرط‌بندی در به تعویق انداختن اقدامات قانونی، علی‌رغم شواهد آشکار از آسیب‌های آن است. کشورهای دیگر اروپایی رویکردی کاملاً متفاوت برای محدود کردن شرط‌بندی ورزشی در پیش گرفته‌اند. پژوهشگرانی از جمله روسی، قوانین مربوط به تبلیغات شرط‌بندی را در هفت حوزه بررسی کردند: اسپانسرینگ ورزشی، تبلیغات در طول مسابقات، پوسترهای عمومی، تبلیغات آنلاین، تبلیغات تلویزیونی و رادیویی، شبکه‌های اجتماعی و تبلیغات هدفمند. بریتانیا هر هفت شکل تبلیغات شرط‌بندی را مجاز می‌داند، البته این تبلیغ‌ها با برخی محدودیت‌ها در تلویزیون و رادیو همراه‌اند. در مقابل، کشورهای اروپایی معمولاً بیش از دو نوع از این تبلیغات را مجاز نمی‌دانند.
در حال حاضر، ایتالیا هیچ‌یک از این اشکال تبلیغاتی را مجاز نمی‌داند. در سال ۲۰۱۸، سه درصد از جمعیت ایتالیا از آسیب‌های ناشی از شرط‌بندی رنج می‌بردند. در واکنش به این وضعیت، دولت قانونی تصویب کرد که به‌طور گسترده تمامی تبلیغات شرط‌بندی در تلویزیون، رادیو، مطبوعات و اینترنت را ممنوع کرد.
بااین‌حال، شرکت‌های شرط‌بندی هنوز هم راه‌های خلاقانه‌ای برای دور زدن نسبی این قوانین پیدا کرده‌اند. به‌عنوان مثال، چندین باشگاه ایتالیایی، از جمله اینتر و ناپولی توسط Betsson Sport، یک وب‌سایت سرگرمی ورزشی که به شرکت شرط‌بندی Betsson وابسته است، حمایت مالی می‌شوند.
پایان دادن به سلطه قمار بر فوتبال
از سال ۲۰۲۳، زمانی‌که دولت محافظه‌کار بریتانیا سندی رسمی درباره قمار منتشر کرد، شرط‌بندی ورزشی به طور فزاینده‌ای مورد توجه قرار گرفته است. دانکن اسمیت خوش‌بین است که در ماه‌های پیش‌رو سرانجام اقدامات معناداری صورت گیرد. او می‌گوید: «ما توانستیم دولت قبلی را متقاعد کنیم و فکر می‌کنم این دولت نیز متعهد به ادامه این مسیر است.» او از معرفی قریب‌الوقوع یک مالیات قانونی تا سقف ۱.۱ درصد از سود شرکت‌های شرط‌بندی استقبال می‌کند که برای تأمین بودجه پژوهش، پیشگیری و درمان مشکلات قمار اعمال خواهد شد. این اقدام حدود ۱۰۰ میلیون پوند در سال درآمدزایی خواهد کرد.
بااین‌حال، به گفته دانکن اسمیت، اگر بریتانیا از نمونه دیگر کشورهای اروپایی پیروی نکند، «ما شاهد افزایش بی‌رویه تعداد افراد درگیر خواهیم بود.» او علاوه‌بر ممنوعیت کامل تبلیغات شرکت‌های قمار در ورزش به استثنای مسابقات اسب‌دوانی، خواستار پایان دادن به شرط‌بندی‌های رایگان برای جذب مشتری، محدودیت‌های سخت‌گیرانه‌تر بر بازاریابی آنلاین و ممنوعیت نمایش تبلیغات قمار در بازی‌های ویدیویی با رده‌بندی زیر ۱۸ سال است.
روسی معتقد است که نوجوانان امروزی، که «در معرض تبلیغات قمار در تلویزیون، رادیو و اینترنت بزرگ شده‌اند»، ممکن است در مقایسه با نسل‌های قبلی در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به مشکلات قمار باشند. او می‌گوید: «وقتی به ۱۸، ۱۹ یا ۲۰ سالگی برسند، فکر می‌کنم شاهد افزایش این مشکلات خواهیم بود.» مردم بریتانیا بارها نشان داده‌اند که از محدودیت‌های بیشتر بر تبلیغات قمار حمایت می‌کنند. فشارهای مردمی باعث شده که بیش از ۴۰ باشگاه لیگ فوتبال به کمپین «گام بزرگ» (The Big Step) بپیوندند که هدف آن پایان دادن به قمار در فوتبال است. نظرسنجی انجام‌شده توسط خیریه GambleAware و مؤسسه Ipsos در سال گذشته نشان داد که بیش از ۷۰ درصد مردم از مقررات بیشتر بر تبلیغات قمار در تلویزیون و رسانه‌های اجتماعی حمایت می‌کنند.
برای باشگاه‌ها، قطع ارتباط با شرکت‌های شرط‌بندی هزینه‌بر خواهد بود. به‌عنوان مثال، خودداری لوتون تاون از پذیرش هرگونه اسپانسر از شرکت‌های شرط‌بندی در فصل گذشته لیگ برتر، حدود ۳ میلیون پوند برای این باشگاه هزینه داشت. بااین‌حال، صنعت فوتبال از نظر مالی به پول شرط‌بندی وابستگی‌ای کمتر از آنچه به نظر می‌رسد دارد. اگر همه باشگاه‌ها از دریافت اسپانسری شرکت‌های قمار منع شوند، تنها حدود ۲.۵ درصد از کل درآمد خود را از دست خواهند داد. اما دانکن اسمیت معتقد است که این گام می‌تواند به کاهش چشم‌گیر آسیب‌های اجتماعی ناشی از قمار منجر شود. او می‌گوید: «این کار باید انجام شود و باید سریع و فوری انجام شود. تعلل زیادی در این مورد انجام شده است.»
در سپتامبر سال گذشته، شورای شرط‌بندی و بازی (BGC) درباره تحقیقات روسی گفت: «این تحقیق اساساً هم تبلیغات و هم نحوه تنظیم سخت‌گیرانه آن را اشتباه درک کرده و مجموعه‌ای از ادعاها را مطرح کرده که گمراه‌کننده یا نادرست هستند. دولت قبلی اعلام کرده بود که تحقیقات، ارتباط علّی بین قرار گرفتن در معرض تبلیغات و ایجاد مشکلات قمار را ثابت نکرده است. تبلیغات و اسپانسری شرط‌بندی باید با دستورالعمل‌های سخت‌گیرانه مطابقت داشته باشد و ابزارهای قمار ایمن و نشانه‌هایی برای کمک به افرادی که نگران شرط‌بندی خود هستند، به طور منظم و برجسته نمایش داده می‌شود. اعضای BGC در حال حاضر ۲۰ درصد از تبلیغات تلویزیونی، رادیویی و دیجیتال خود را به پیام‌های قمارِ ایمن اختصاص داده‌اند.»
برگردان یادداشت Tim Wigmore از The Telegraph